Platon ve Aristoteles, felsefenin sorgulamayla başladığını savundu, bu birçok diğer filozofun da katıldığı bir kavramdır. Zamanla, diğer düşünürler felsefenin amacının kalıpların dışına çıkmanın yolunu göstermek, düşüncemizi dil anlayışımızın eksikliğinden kaynaklanan paradokslardan kurtarmak olduğuna inanmaya başladılar.

Bu listede, kökeni antik çağlara dayanan ve kesinlikle düşüncelerinizi düğümleyecek bir dizi felsefi paradoksu inceleyebileceksiniz.

Diyelim ki biri size "Yalan söylüyorum." diyor. Eğer kişi doğru bir şey söylüyorsa, o zaman yalan söylüyor olurdu, bu da ifadeyi yanlış yapar. Öte yandan, eğer söylediği şey yanlışsa, o zaman yalan söylemiyor olurdu, bu da ifadeyi doğru yapar.

Kısacası, "Yalan söylüyorum" cümlesi doğruysa, yanlıştır ve yanlışsa doğrudur. Paradoks, otomatik olarak olumsuzlanan bir ifadenin yer aldığı her duruma uygulanabilir (başka bir örnek "Bu cümle yanlıştır" olabilir). Paradoks ilk olarak Antik Yunan'da Yunan Epimenides (yaklaşık MÖ 600) tarafından ortaya atılmıştır.

Beklenmeyen asılma

Bir yargıç, hapishanedeki bir mahkûma, bir sonraki haftanın bir hafta içi öğlen vakti asılacağını söyler, ancak infazın kesin günü mahkûm için bir sürprizdir. Mahkûm, cezasını düşünürken sonunda affedileceğinden şüphelenir.

Hüküm Cuma günü gerçekleşemez sonucuna varır, çünkü Perşembe günü gerçekleşmezse, tam günü bilecek ve artık sürpriz olmayacaktır. Ancak, Cuma gününü eleyerek aynı mantığı uygular ve aynı sebepten ötürü Perşembe günü gerçekleşemeyeceği sonucuna varır. Bu mantığı kullanarak, haftanın tüm günlerini eler.

Sonraki hafta, mahkum Çarşamba günü çağrılır ve idam edilmek üzere götürülür, şaşırtıcı bir şekilde, aksini düşünmesine rağmen. Mahkumun mantığı mantıklı olsa da, sonunda şaşırır ve hikayeyi henüz kimsenin sunamadığı kesin bir çözümle bırakır.

Kum bankası

Bir milyon taneden oluşan bir kum yığınını hayal edin. Şimdi yığından bir tane çıkarın ve düşünün: hala bir yığın olarak mı kabul ediliyor? Kesinlikle evet diyeceksiniz. Ancak, tanecikleri tek tek çıkarmaya devam ederseniz, yalnızca bir tanecik kalacağı bir zaman gelecektir, değil mi? Peki, yığın ne zaman artık bir yığın olarak kabul edilmeyecektir? Çözüm asla bulunamayabilir, çünkü yığın gibi belirsiz terimler önceden belirlenmiş niceliklere dayanarak nesnel olarak tanımlanmaz.

Theseus'un gemisinin denizlerde yelken açmak için inşa edildiğini varsayalım. Sonunda, geminin parçaları bozulacak ve değiştirilmesi gerekecektir. Zamanla, geminin tüm parçaları aynı ama yeni bir parça ile değiştirilecektir. Tüm parçalar değiştirildikten sonra, hala aynı gemi midir yoksa yeni bir gemi mi olmuştur? Yeni bir gemi olduysa, bu ne zaman oldu? Ya da, yeni bir gemi olmadıysa, değiştirilen tüm orijinal parçaları bulup onlardan yeni bir gemi inşa edersek, bu yeni gemi Theseus'un aynı gemisi olarak kabul edilebilir mi?

5 – Her şeye gücü yetme

Dünyada herhangi bir başarıyı gerçekleştirebilen bir Tanrı varsa, kendisi bile kaldıramayacağı kadar ağır bir taş yaratabilir mi? Deneseniz bile, bu sorunun cevabını bulmak kesinlikle imkansızdır. Tanrı sınırsız güce sahipse, evet, kaldıramayacağı bir taş da dahil olmak üzere herhangi bir taşı yaratabilir demek kolaydır. Öte yandan, gerçekten de var olan tüm güce sahipse, yarattığı yeni taşı neden kaldıramasın? Yeteneği sınırlı olduğundan, bu onu daha az güçlü yapmaz mı?

6 – Berber

Sadece bir kuaförün tüm sakinlerini tıraş edebildiği bir şehir düşünün. Buradan, şehirdeki erkekleri iki gruba ayırabiliriz: Berbere gidenler ve kendileri tıraş olanlar. Dolayısıyla berber, kendileri tıraş olmayan tüm erkeklerin tıraşından sorumlu olurdu, değil mi? Belki de, küçük bir paradoks olmasaydı. Berber kendini tıraş ederse, berberle tıraş olmayan erkekler grubundadır, ancak kendisi tıraş olmazsa, berber dükkanına gidip sakallarını tıraş ettiren erkekler grubundadır.

7 – Ok

Yunan filozof Zeno'nun sunduğu ok paradoksunda, hiçbir nesnenin hareket etmediğini söylemek mümkündür. Zeno, her anın, tüm nesnelerin hareketsiz olduğu bir fotoğraf olarak görülebileceğine inanır. Donmuş bir anda havaya atılan bir oku düşünür. Aynı yerde kalırsa, hareket etmiyordur ve bu nedenle hareketsizdir. Öte yandan, bir anda statikse, konumunu değiştirip bir sonraki ana veya uzaya hareket etme yeteneği yoktur. Okun yolculuğu sırasında her anın fotoğrafını çekmek mümkün olsaydı, onu her zaman hareketsiz görmek mümkün olurdu ve bu nedenle asla hareket etmemiş olurdu.

Kaynak: Bilinmeyen Gerçekler